środa, 27 marca 2024

Wyprawy mieszkańców Rapa Nui do Ameryki Południowej

Oryginalny artykuł: Plant material on obsidian blades on Rapa Nui suggests settlers there visited South America and returned

Zespół archeologów powiązany z kilkoma instytucjami w Chile przedstawił dowody na to, że pierwsi osadnicy na Wyspie Wielkanocnej (Rapa Nui) popłynęli do Ameryki Południowej, nawiązali kontakt z mieszkającymi tam ludźmi, a następnie powrócili na wyspę. Taka podróż wymagałaby przepłynięcia w jedną stronę 3700 kilometrów i prawdopodobnie zajęłaby od jednego do dwóch miesięcy, w zależności od pogody. Wcześniejsze badania wykazały, że ustne przekazy ludu Rapu Nui zawierają doniesienia o co najmniej jednej takiej podróży. Uczeni przeanalizowali materiał roślinny znaleziony na obsydianowych ostrzach, pochodzących z miejsca zwanego Anakena, najstarszej znanej osady na wyspie, zamieszkiwanej w latach 1000-1300. 

Anakena (fot. Andrea Seelenfreund)

sobota, 23 marca 2024

W Brazylii odkryto naskalne ryty sprzed 2000 lat

Oryginalny artykuł: 2,000-year-old carvings of celestial bodies and animals discovered on rocky cliffs in Brazil

Podczas trzech wypraw w latach 2022-2023, brazylijscy archeolodzy z Narodowego Instytutu Dziedzictwa Historycznego i Artystycznego (IPHAN) odkryli w Parku Stanowym Jalapão (stan Tocantins) 16 położonych na skalistych klifach blisko siebie prekolumbijskich stanowisk z dużą ilością liczących 2000 lat rytów naskalnych, przedstawiających ślady ludzkich stóp, figury przypominające ciała niebieskie oraz wizerunki zwierząt, takich jak jelenie i dzikie świnie. 

Ryty naskalne odkryte na skalistych klifach w Brazylii (fot. Rômulo Macêdo)

wtorek, 19 marca 2024

Peruwiańskie pochodzenie kakao

Oryginalny artykuł: Origen peruano del cacao: investigación confirma que surgió en la Amazonía hace 5,000 años 

Szczegółowe badania przeprowadzone przez francuskich naukowców z Uniwersytetu w Montpellier i opublikowane w czasopiśmie Scientific Reports wykazały, że Theobroma cacao (naukowa nazwa kakaowca) pojawiła się na terytorium peruwiańskiej Amazonii co najmniej 5000 lat temu i stamtąd rozprzestrzeniła się na inne regiony Ameryki Południowej i Środkowej. Peruwiańska Amazonia była ważnym centrum udomowienia roślin, gdzie selekcja rozpoczęła się pomiędzy późnym plejstocenem a wczesnym holocenem, wykorzystując i generując w ten sposób nową różnorodność genetyczną drzew Theobroma cacao. Jak podaje kierująca badaniami Claire Lanaud, z regionu Iquitos (Peru) pochodzi kilka grup genetycznych Theobroma cacao, znanych jako Marañón, Nanay, Iquitos i Contamana. Interakcje między ludami Amazonii i wybrzeża Pacyfiku, które obejmowały wykorzystanie i udomowienie kakao, prawdopodobnie miały miejsce w pierwszych etapach rozwoju rolnictwa. 

Geograficzne lokalizacje jedenastu różnych grup genetycznych Theobroma cacao i prekolumbijskich kultur związanych z przeprowadzonymi badaniami. Gwiazdki przedstawiają obszary upraw trzech odmian: Criollo (czerwone), Amelonado (jasnoniebieskie) i Nacional (żółte). Cyframi oznaczono stanowiska archeologiczne: (1) Marañon, (2) Valdivia, (3) Machalilla, (4) Bahia/Chorrera, (5) Jama Coaque, (6) La Tolita/Atacames/Nariño, (7) San Agustin, (8) Calima Llama, (9) Amazonas, (10) Araracuara, (11) Puerto Hormiga, (12) San Jacinto, (13) Barlovento, (14) Zenu, (15) Panama, (16) Majowie, (17) Olmekowie (źródło ilustracji: Scientific Reports).

piątek, 15 marca 2024

Ślady tytoniu w naczyniach z Cotzumalhuapa

Oryginalny artykuł: Ancient Mesoamericans may have drunk tobacco in healing rituals, reveal archaeologists

Zespół badaczy z Uniwersytetu Yale i Lehman College (City University of New York) przeanalizował pozostałości zachowane w wazach ceramicznych znalezionych w mieście Cotzumalhuapa w Gwatemali, odkrywając fizyczne dowody używania tytoniu w Mezoameryce, prawdopodobnie do celów rytualnych i leczniczych. Cotzumalhuapa było jednym z największych miast Mezoameryki w późnym okresie klasycznym (lata 650–950). Tamtejszy styl artystyczny rozpowszechnił się szeroko w ośrodkach położonych na wybrzeżu Oceanu Spokojnego i na wyżynach Gwatemali, odzwierciedlając polityczne i gospodarcze znaczenie tego miasta w regionie. Niewiele jednak wiadomo na temat tamtejszych praktyk rytualnych.

Mapka przedstawiająca położenie miasta Cotzumalhuapa (źródło ilustracji: Antiquity)

poniedziałek, 11 marca 2024

Bogaty grobowiec odkryty w Parku Archeologicznym El Caño

Oryginalny artykuł: Descubren importante tumba con suntuoso ajuar de oro en Parque Arqueologico El Caño 

W Parku Archeologicznym El Caño (dystrykt Natá, prowincja Coclé, Panama) odkryto grobowiec ważnego władcy kultury Coclé. Wyprawa grobowa obejmowała głównie artefakty z ceramiki, ale znaleziono też liczne przedmioty ze złota, w tym: pięć pektorałów, dwa pasy z okrągłych złotych paciorków, cztery bransolety, dwie zawieszki w formie ludzkich postaci (kobiety i mężczyzny), zawieszkę w kształcie krokodyla, naszyjnik z małych okrągłych paciorków, dwie zawieszki wykonane z zębów kaszalota pokrytych złotem, zestaw okrągłych złotych płytek i dwa dzwonki. Natrafiono też na bransoletki i spódniczkę z psich zębów oraz komplet kościanych fletów.

Artefakty ze złota znalezione w grobowcu (fot. Ministerstwo Kultury w Panamie)